Bye Gerard Kelly!

Vanmorgen zat ik bij CrossRoads International Church in Amstelveen en maakt een van de laatste optredens bij van senior Pastor Gerard Kelly. Eenmaal thuis aan de koffie met baklava kwam de gedachte in me op dat het meer dan de moeite waard is hier iets over te bloggen. Het heeft zeker iets van een persoonlijk ‘dank je wel’ aan iemand die ik afgelopen jaar regelmatig hoorde spreken. Maar dat kan ook per mail, op deze plek wil ik iets meer delen van wat er op zulke momenten in mijn beleving gebeurt. Ik denk dat de manier van omgaan met christelijk geloof bij iemand als Kelly een aantal elementen bevat die het waard zijn te benoemen.

Terwijl in de blogosphere en op andere plekken het thema ‘geloven en twijfelen’ een nieuwe dynamiek krijgt rond het boek van Boele Ytsma, merk ik luisterend naar deze engelsman hoezeer zijn verhaal ook hieraan raakt. Ik snap dat dit lijntje zeker ook loopt via mijn persoon. Ik neem die vragen mee, ze malen momenteel veel door m’n hoofd. Geloof en twijfel heeft altijd al een speciaal plekje gehad in mij. Ik zie het als elementen die niet zonder elkaar kunnen. Geloof heeft iets van een mysterie omdat het geloof is en niet samenvalt met meetbaar of bewijsbaar weten. Het daagt mijn verstand en gevoel uit, sluit soms daarbij aan, en even later botst het met zowel het een als het ander. Ik hoop later er iets meer over te zeggen, geïnspireerd door een scherpe column van Reinier Sonneveld.

Terug naar Kelly, een theoloog, artiest en entertainer die met een ontembare energie druk heen en weer loopt op een podium. Decor is de aula van het Amstelveen College met een podium in het midden, zodat elke spreker 360 graden mag draaien omdat overal het publiek zit. En dat publiek wordt gevormd door internationals (expats) uit allerlei landen, kritische en zoekende hoger opgeleide Amsterdammers en een grote groep uit de wijde regio. Wat gebeurt hier dat het blijkbaar zo de moeite waard maakt de auto te pakken? Dat heeft zeker niet alleen met Kelly te maken en alles met het eigentijdse concept waar CrossRoads zich profileert. Maar luisterend naar Kelly valt het me op dat hij wel iets brengt wat bijzonder is en een brede groep mensen raakt en aantrekt. Wat is dat?

A Life Remembered is de serie waarin Kelly zijn verhaal plaatst vanmorgen. Momenten uit het leven van Jezus. Eerlijk gezegd heeft hij het zich niet gemakkelijk gemaakt vanmorgen door te spreken over de ‘Emmaüsgangers’: een verhaal over 2 volgelingen van Jezus die na zijn kruisdood verdwaasd vanuit Jeruzalem onderweg naar huis zijn. Jezus loopt met hen op, zonder dat ze hem herkennen. Na een lang gesprek over zin en onzin van alles wat rond Jezus gebeurde, eten ze samen en op dat moment herkennen ze hem. Ikzelf heb meermalen hier voorgangers in kerken over horen spreken, maar meestal komt het bij mij terecht in de categorie ‘bekende stof’ vol cliché’s en daarbij behoorlijk saai.
By the way, raakt dit aan een belangrijk motief van het tweede dagboek van Andries Knevel (ook een vaste bezoeker van CrossRoads) en prijkt een schilderij van Petrus en Johannes op weg naar een leeg graf de cover van Is het waar? En eveneens by the way, de achtergrond van dit verhaal raakt direct aan discussies rond het boek van Boele Ytsma over twijfel en geloof.

Laat ik m’n overwegingen over de relevantie van Gerard Kelly als christelijk spreker ophangen aan z’n eigen kapstok deze ochtend.

The Who. Kijkend naar het wat gedrongen figuur van Kelly die soms met een ADHD snelheid gebarend en sprekend bezig is z’n boodschap te brengen valt het me op dat deze man volstrekt authentiek is. Wat ik zie en hoor is geen keurige preek volgens bepaalde traditie, maar zijn manier. Bij hem ervaar ik eenheid tussen hemzelf en z’n boodschap. Geen hypocrisie, geen performance zonder hemzelf als persoon. Z’n structuur van vertellen (is dat er altijd?) is te eigen om een onbewuste boodschap over te kunnen brengen van ‘zo hoort het’. Volgens mij is hier behoefte aan. Te vaak gaat de christelijke boodschap schuil achter lagen van traditie, normen, regels en onpersoonlijke saaiheid die hoorders doen afhaken. De onbewuste boodschap is nogal eens een andere dan wat er gezegd wordt. Ik ben niet de enige die behoefte heeft te proeven, te zien wat de inhoud is en niet alleen het theoretisch of normatief betoog te snappen. Als ik aan de brenger van de boodschap niet kan zien dat het realiteit is, dat het authentiek is, hoe zou ik zelf ‘instappen’ en hier voor gaan? Geloven in God vraagt meer dan begrip of bevestiging van een bekend verhaal. Zonder ‘belonging’ wil een postmodern mens maar moeilijk komen tot ‘believing’.

The how. Hoe? Wat gebeurt er in zo’n ruim twintig minuten tussen deze spreker en zo’n 600 mensen die uit heel verschillende achtergronden, culturen en referentiekaders binnenkomen? Kelly had vanmorgen duidelijk veel energie, wat ondermeer resulteerde in veel humor. De grappen gaan met een gemak er tussendoor, en je kunt je afvragen wat dit element ertoe doet. Veel denk ik. Het verder nogal pittige verhaal dat hij neerzet wordt op deze manier verteerbaar, maar houdt het ook dichtbij. Het voorkomt dat het een onderwijskundig afstandelijk verhaal wordt, het trekt je mee en ontspant. Maar het doet meer. Een kleine ‘act’ waarin Kelly met een stemmetje neerzet hoe het eruit gezien had als Jezus na zijn opstaan uit de dood op het marktplein was gaan staan om mensen te overtuigen en te laten zien ‘dat je nu wel moet geloven’ is niet alleen grappig. Het verwoord de scepticus, en erin resoneert een gevoel van afkeer tegen een autoritair-strenge moralist die we nog wel eens tegenkomen.

Wellicht vermoeiend voor iemand die een rustige bijbeluitleg verwacht, is de vaak plotselinge en oorspronkelijke verbinding tussen bijbelse essentie en eigentijdse context en betekenis. Het zorgt er voor dat na een lach het even later muisstil kan zijn. Ik ben ervan overtuigd dat relevantie een van de grote trekkers is van deze benadering. Het heeft twee kanten, ook vanmorgen bij Kelly. De ene kant is pittig ingaan op het bijbelse verhaal, noem het theologische diepgang. Tegelijk staat dat in continue verbinding van je eigen referentiekader anno nu.

Zelf ben ik jaren geboeid door de ‘kloof’ tussen geloven en scepsis. Tussen kerk en een seculiere omgeving. Tussen de boodschap en relevantie. Bij mensen als Boele Ytsma proef ik dezelfde passie. Als de oude kathedraal is ingestort, oude systemen het begeven wordt het tijd voor pioniers, voor zoekers op een weg die nog niet gebaand is. Ik proef het bij anderen die opnieuw en vernieuwend bezig zijn met het onderwerp spiritualiteit. Mensen verlangen zingeving. Na de afbraak van zuilen en tradities en de leegloop van kerken is er nieuwe openheid. Maar hoe vul je die in? Welke kant zoek je de antwoorden, de vervulling van dat verlangen? Dat is waarom ik deze impressie rond Gerard Kelly hier aanbiedt aan jou als lezer. Ik zie hier een weg die ik zelf graag ga, en waarbij ik anderen uitnodig. Verbinding tussen bijbelse essentie en eigentijdse vragen. Christelijk geloven opnieuw springlevend als een diepe spiritualiteit voor kritische, twijfelende en goed opgeleide mensen van vandaag. Een basis die het kan hebben veel vragen te blijven stellen en die tegelijk wel een basis biedt die niet vaag of onbenoembaar is.

The why. Waarom? Vanmorgen merk ik – met mijn hoofd nog bij het onderwerp rond ‘twijfel en geloof’ – hoe hier gepraat wordt vanuit de opstanding van Jezus op een manier die maakt dat je voelt hoezeer dit een kernmoment is voor het christelijke verhaal en voor geloven in Jezus. De boodschap heeft z’n wortels diep in het oorspronkelijke bijbelverhaal en het historische moment rond kruis en opstaan van Jezus. Geen behoefte hier te relativeren of te omzeilen, evenmin de valkuil erin te blijven steken of afstotend over te komen op al die luisteraars die hier hun twijfel hebben. Hoe kan ik er omheen als ik Kelly hoor waarmaken dat de boodschap van een levende Jezus in deze ontmoeting op de weg naar Emmaüs zo realiteit is? Als ik hoor hoe Jezus niet zelf de massa overtuigd, maar het doel verlegt na de overwinning op de ultieme dood: dit feit verandert mensen. Die verandering in mensen zal anderen raken en mogelijk overtuigen Jezus te gaan volgen. Ruimte voor veel vragen, tegelijk een essentie die mij opnieuw laat kijken naar de kern van het evangelie rond Jezus. En ik ben niet de enige deze ochtend. Op zo’n moment gebeurt er iets wezenlijks in mijn ogen. Dit overtijgt etiketten als ‘objectief’ en ‘subjectief’.

Als ik me door een massa bezoekers heen wurm in de hal, komen nieuwe bezoekers me al tegemoet voor de 2e dienst. Elke zondag zijn er drie parallelle diensten om de aanloop te kunnen verwerken. En dat in ‘Amsterdam Area’. Tussen de mensen ontwaar ik een kennis die ik vaker tref. Ik ken hem als een scepticus, een twijfelaar bij uitstek. Niet iemand die zichzelf ‘gelovig’ zal noemen en morgen zit hij weer op z’n afdeling van een groot bedrijf. Hij blijft komen. Wat is het wat hem raakt onder die eerste buitenkant van afweer en relativisme?

Gerard Kelly vertrekt binnenkort naar Frankrijk voor een nieuw project. Ik ben blij deze man te hebben leren kennen. Ik hoop dat het steeds meer christelijke sprekers lukt de intense relevantie te verwoorden van christelijk geloven. Dat is spannend, maar wel een uitdaging die in mijn ogen er werkelijk toe doet. Niet in het minst in de context van Amsterdam waar momenteel veel in beweging is. Algemener is het iets dat onze cultuur breed raakt en het verschil kan gaan maken de komende jaren.

Gerard, thank you. God bless you.