Trouw

Geloven & Leven

Fundamentele waarden: je kunt niet zonder (2)

By

Nog een paar dagen en dan is het weer voorbij. Maar tot dan laten ze bij elke gelegenheid zich zien: lijststrekkers en andere politici. Wat me opvalt is dat voor elke partij wel iets is dat fundamenteel is. Het CDA heeft nu een breekpunt: de hypotheekrenteaftrek. Jammer dat een discussies zo tot een oppervlakkige kwestie versmald wordt overigens, maar dat lijkt vaker het lot van de campagnes te zijn. Dieper gaan al andere dingen zoals het opkomen voor minima: het erfgoed van links. Onopgeefbaar voor een SP om op te komen voor hun socialistische waarden. En GroenLinks gaat voor duurzaamheid. Wat ook nog speelt is de negatieve kant van fundamentele waarden: de houding van Geert Wilders met zijn PVV stuit op veel afwijzing. Veel partijen geven aan niet samen met hem een kabinet te kunnen vormen. Ook dat is een gevolg van waarden die blijkbaar hier aangetast dreigen te worden.

Met dit in het achterhoofd zit je al midden in het gesprek over de zin en onzin van fundamentele waarden. Het geeft gelijk aan hoe simplistisch het is om al te makkelijk van fundamentalisme te spreken als deze waarden spelen. In de Funditest van Trouw wordt de suggestie levend gehouden dat je fundamentalistischer bent naarmate je meer vasthoudt aan fundamentele waarden. Dat prikkelt. Temeer omdat het alternatief een volstrekt relativisme is. De vraag is hoe waardevol dat nog is: alles inwisselbaar naarmate het moment daarom vraagt. Zoals de wind waait, zo waait m’n overtuiging. lees meer

Geloven & Leven

Elk geloof is fundamenteel! (1)

By

Misschien moeten we met elkaar toegeven dat we niet helemaal raad weten met het hele verschijnsel van religie en geloven. Achter ons liggen eeuwen waarin geloof niet altijd bepaald constructief bijdroeg aan vrijheid en gelijkheid van mensen. In naam van allerlei goden, maar ook in naam van de God die christenen aanbidden, zijn praktijken goedgepraat die niet goed te praten zijn. Hoe waar dit is, hiermee zijn we nog niet klaar met geloof. Ook na 2000 jaar is het nog springlevend, ondanks alle ontwikkelingen en ontmaskeringen. Via in ieder geval twee lijnen is er hernieuwde aandacht voor het religieuze. De ene lijn is die van nieuwe aandacht voor spiritualiteit, wat niet gelijk is aan terugkeer naar de traditionele manieren van geloven, maar wel opening biedt voor dat wat verder reikt dan de kaders van ratio en het waarneembare. De behoefte lijkt weer ‘terug’, maar belangrijker is dat de acceptatie van dat ‘grotere’ groeit in een samenleving die hoog ontwikkeld is. De andere lijn is die van de globalisering die ons in aanraking brengt met vele culturen. Boeddhisme, Hindoeïsme en Islam zijn ineens slechts een paar huizenblokken verwijderd van onze West-Europese seculiere manier van denken en leven.

Het is vooral dat laatste wat ook voor de spanning zorgt. Niet-westerse Islam kan bedreigend ervaren worden en bepaalde vormen van extremisme zorgen voor een onbehagen dat zich opnieuw richt op omlijnde vormen van religie. Tegelijk kijkt de seculiere Nederlander in de spiegel van zijn eigen religieuze geschiedenis en vindt zich opnieuw geplaatst tegenover christelijk geloof. Enerzijds meer ‘eigen’ en vaak in vormen die verre van bedreigend zijn en meer verweven met de eigen samenleving. Anderzijds een herinnering aan sporen en elementen die veel mensen net dachten kwijt te zijn sinds de grote secularisatiegolf van de afgelopen decennia. lees meer

Geloven & Leven

Fundamentalisme raakt aan meer

By

Ik denk dat de Funditest van Trouw iets raakt wat de moeite waard is. Ik denk ook dat de test en de eerste reacties al laten zien dat het zo simpel niet ligt. Wat heeft ‘fundamentalisme’ ons te zeggen? Dat het refereert aan wat we vandaag zien als fundamentalisme in z’n onverdraagzame en onderdrukkende vormen is helder. Maar wat wil een dagblad als Trouw met dit begrip onder verwijzing naar de christelijke geloofstraditie?

In mijn vorige blog heb ik een kijkje gegeven in mijn eigen eerste waarnemingen bij het doen van de test. Ik denk dat het de moeite waard is in een aantal blogs een paar elementen apart te bekijken. Niet om volledig te zijn, wel omdat er teveel kanten aan dit thema zitten. Zo blijft het mij onduidelijk hoe de verhouding ligt tussen fundamentalisme in het algemeen en in religieuze zin. De test in Trouw maakt dat onderscheid, maar hoe precies is niet bepaald helder. En wordt de ene keer gevraagd naar tolerantie naar anderen, de andere keer gaat een vraag over inhoud van geloven. Weer een andere moment gaat het over de vraag hoe fundamenteel sommige waarden mogen zijn: bestaan er onopgeefbare waarden? En wordt in de toelichtingen aangegeven dat ‘fundamentalisme’ niet per sé negatief hoeft te zijn, toch kom je niet los van een zekere mate van huiver. De reuk van onverdraagzaamheid blijft rondhangen. Dat komt mede doordat niet helder wordt gemaakt wat de uitgangspunten zijn waarop de test beoordeelt. Is bijvoorbeeld een 50% score de meest evenwichtige? Of ben je pas iemand met diepere waarden en overtuigingen als je de 70% passeert? Of ben je juist dan toch het prototype van een intolerante drammer? De test speelt er allemaal mee, maar in de formulering van de uitslagen ligt wel degelijk een oordeel. lees meer